Poniżej zamieszczam listę pytań (wraz z odpowiedziami), które najczęściej pojawiają się w kontaktach z osobami zainteresowanymi psychoterapią.
Czym jest psychoterapia ?
Słowo „psychoterapia” wywodzi się z dwóch greckich określeń: psychedusza oraz therapeinleczyć i oznacza każdą metodę leczenia zaburzeń psychicznych lub somatycznych Czyli polegających na odczuwaniu dolegliwości fizycznych. , wykorzystującą specjalistyczne środki psychologiczne. W szczególności, psychoterapia jest doświadczeniem prowadzącym do głębszego rozumienia siebie i swojego życia.
W ciągu ponad 100 lat powstało wiele różnych szkół i technik terapeutycznych, tak by odpowiadały na potrzeby różnych klientów i możliwie najskuteczniej pomagały w rozwiązywaniu różnych problemów. Jednak wspólną cechą wielu podejść psychoterapeutycznych jest kontakt międzyludzki, jaki powstaje między terapeutą a klientem (relacja terapeutyczna), który sam w sobie stanowi jeden ze skuteczniejszych czynników leczących w psychoterapii.
Jeden z istotnych podziałów dotyczących psychoterapii, odnosi się do czasu jej trwania:
Terapia krótkoterminowa
Psychoterapia krótkoterminowa umożliwia pomoc w konkretnej sytuacji, jak np. kryzys osobisty, konieczność podjęcia ważnej decyzji życiowej, rozwiązania konkretnego problemu. Trwa zazwyczaj od kilku do kilkunastu spotkań. Spotkania odbywają się raz na tydzień.
Terapia długoterminowa
Psychoterapia długoterminowa jest nastawiona na głębokie poznanie siebie i gruntowną zmianę w życiu. Trwa powyżej pół roku, dosyć często jest to jednak okres od 2 do 5 lat. Spotkania odbywają się raz w tygodniu.
Psycholog, psychiatra, psychoterapeuta - kto jest kim ?
Zadziwiająco często mieszane, używane zamiennie i mylone są zawody psychologa, psychiatry i psychoterapeuty. Niekiedy podciągane są do wspólnego mianownika pod nazwą „pomoc psychologiczna”. Tymczasem wszystkie wymienione pojęcia znacząco różnią się od siebie, a łączyć je ze sobą można jedynie w przypadku, gdy ta sama osoba posiada kwalifikacje w więcej niż jednym z wyżej wymienionych zawodów.
Poniżej zamieszczam krótką charakterystykę każdego z nich. Jeśli wątpliwości nadal pozostaną, warto o nie zapytać.
Psycholog
Psycholog to osoba, która ukończyła jednolite, 5-letnie studia magisterskie na kierunku psychologia (zaliczanym do nauk społecznych) i odbyła roczny, podyplomowy staż zawodowy w wybranej przez siebie specjalności (np. psychologia kliniczna, sądowa, wychowawcza czy psychologia biznesu). Wykształcenie to daje uprawnienia m.in. do wykonywania diagnozy psychologicznej, opiniowania oraz udzielania pomocy psychologicznej. Psycholog nie ma obowiązku odbycia własnej terapii, ani też nie podlega w swojej pracy superwizji. Nie ma też po ukończeniu studiów psychologicznych ani uprawnień, ani umiejętności niezbędnych do prowadzenia psychoterapii.
Psychiatra
Psychiatra to osoba będąca lekarzem medycyny, która ukończyła uczelnię medyczną i specjalizację z psychiatrii. Zajmuje się leczeniem ludzi cierpiących na choroby psychiczne, pracuje w przychodniach, szpitalach psychiatrycznych lub prowadzi prywatną praktykę. Spośród wielu specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym tylko psychiatrzy mogą diagnozować choroby i zapisywać leki psychotropowe. Podobnie jak psycholog, lekarz psychiatra nie ma obowiązku odbycia własnej terapii, nie podlega też superwizji i nie posiada uprawnień do prowadzenia psychoterapii jedynie w konsekwencji ukończenia studiów medycznych.
Psychoterapeuta
Psychoterapeuta to osoba z wyższym wykształceniem, która ukończyła szkołę psychoterapii w wybranym przez siebie nurcie psychoterapeutycznym, np. psychoterapii Gestalt, psychoterapii psychodynamicznej lub poznawczo-behawioralnej (lub jest w trakcie szkolenia). Psychoterapeuta musi być pod stałą superwizją, tym bardziej kiedy prowadzi praktykę jeszcze w trakcie szkolenia. Superwizja to konsultacja prowadzonego procesu klienta u innego, doświadczonego psychoterapeuty z tytułem superwizora, mająca na celu kontrolę pracy terapeuty i doskonalenie jego warsztatu. Niektóre nurty psychoterapii, w tym Gestalt, wymagają od psychoterapeutów przejścia kilkuletniej terapii własnej, jako kroku niezbędnego w ramach przygotowania do wykonywania swojego zawodu. Komisja certyfikacyjna ostatecznie ocenia stopień przygotowania psychoterapeuty, biorąc pod uwagę zarówno efekty jego własnej terapii, jak i wypełnienie warunków dyktowanych programem szkoły.
Komu potrzebna jest psychoterapia ?
Nie ma jednej konkretnej odpowiedzi na powyższe pytanie, gdyż niełatwo jest podać skończoną listę powodów, dla których ludzie szukają profesjonalnej pomocy psychoterapeuty. Najczęściej dzieje się tak wtedy, gdy ich codzienne samopoczucie i funkcjonowanie coraz bardziej przeszkadza im samym i/lub ich bliskim. Ludzie mogą zgłaszać się na terapię z własnej inicjatywy, po bezskutecznych próbach uporania się z problemami natury psychologicznej bądź mogą im to doradzać członkowie rodziny, przyjaciele, lekarze lub współpracownicy. W niektórych przypadkach psychoterapia może pomóc w problemach psychologicznych związanych z długotrwałymi problemami natury medycznej, wpływającymi drastycznie na jakość życia danej osoby (np. śmiertelna choroba). Również nagłe zmiany w życiu, jak śmierć bliskiej osoby, rozwód lub utrata pracy, mogą powodować lub pogłębiać istniejące już problemy psychologiczne, co wymaga pomocy psychoterapeuty. Niektóre osoby poddają się terapii, ponieważ zostały do tego prawnie zobowiązane przez sąd w związku ze sprawą o przestępstwo kryminalne. W końcu, jest też niemała grupa ludzi, którzy świadomie wybierają psychoterapię jako środek do rozwoju wewnętrznego i głębszego samopoznania.
Wydaje się, że praktycznym kryterium może być subiektywne odczucie szczęścia, zadowolenia z życia, umiejętności samodzielnego radzenia sobie w różnych życiowych sytuacjach. Jeśli ten poziom nie jest zadowalający, można rozważyć skorzystanie z pomocy psychoterapeuty.
Czy psychoterapeuta powie mi jak żyć ?
Profesjonalny psychoterapeuta nie doradza, nie daje prostych recept na szczęście i nie narzuca własnej wizji świata. Nie jest wróżką, jasnowidzem czy cudownym uzdrowicielem obiecującym, że życie klienta będzie odtąd przebiegać (jak to ujął wybitny niemiecki filozof i psychoterapeuta Erich Fromm) „bez bólu i trudu”.
Prawdziwy terapeuta towarzyszy jedynie klientowi w poszukiwaniu najlepszego dla niego rozwiązania, angażując swoją uwagę, wiedzę i emocje. Szanuje indywidualność klienta, jego unikatowy sposób doświadczania siebie i świata. Dąży do uświadomienia mu, że na prawdziwe szczęście trzeba sobie samemu zapracować, gdyż tak naprawdę szczęście zależy tylko od nas samych.
Czy korzystanie z pomocy psychoterapeuty to powód do wstydu ?
Choć w Europie Zachodniej czy tym bardziej w Stanach ZjednoczonychNiekiedy obawy budzi też zupełnie przeciwny model podejścia do psychoterapii, polegający na traktowaniu jej jako sposobu na życie, albo swojego rodzaju mody panującej wśród zamożnej części społeczeństwa („każdy ma swojego terapeutę”). Jeśli tak się dzieje, jest to głębokie wypaczenie idei psychoterapii, której celem jest jak najszybsze przywrócenie możliwości zdrowego samostanowienia o sobie. Udana terapia, to zakończona terapia – terapeuta nie powinien mieć intencji pozostawania stałym „doradcą” klienta, nawet gdyby on sam przejawiał ku temu ochotę. korzystanie z usług psychoterapeuty jest tak samo normalne jak wizyta u dentysty bądź pójście do kosmetyczki, w Polsce nadal (choć to się już powoli zmienia) pokutuje wiele irracjonalnych stereotypów na ten temat.
Warto zatem przezwyciężyć istniejące jeszcze w naszym kraju uprzedzenia wobec faktu poddania się psychoterapii. Nie jest to bynajmniej oznaka słabości, świadectwo „bycia wariatem” lub objaw lenistwa i nieumiejętności poradzenia sobie z własnymi problemami. Wręcz odwrotnie, jest to odważna decyzja tych ludzi, którzy chcą świadomie kierować swoim życiem i wziąć za nie odpowiedzialność.
Jak znaleźć dobrego psychoterapeutę ?
Niestety, ciągle jeszcze podczas szukania właściwego specjalisty, można spotkać się w Polsce ze sporym zamieszaniem. Jest to wynik braku regulacji prawnych dotyczących zawodu psychoterapeuty. Prowadzi to często do sytuacji, w której osoby bez żadnych kwalifikacji do wykonywania tego zawodu (np. wróżbici, bioenergoterapeuci, jasnowidze, etc.) sami nadają sobie status psychoterapeutów. Najlepszą metodą sprawdzenia, czy mamy do czynienia z profesjonalistą jest poproszenie psychoterapeuty o pokazanie certyfikatu (lub zaświadczenia, że jest w trakcie szkolenia), wydanego przez uznany ośrodek szkolący psychoterapeutów w Polsce lub za granicą. Ważne jest też to, czy terapeuta pracuje pod stałą superwizją. Klient zawsze ma prawo do zadawania pytań na temat wykształcenia, kompetencji i doświadczenia zawodowego psychoterapeuty, gdyż profesjonalny terapeuta nie ma nic do ukrycia. Istotne jest również aby nie dać się zaczarować słowu „certyfikat”. Jest to dokument potwierdzający ukończenie szkolenia, jednakże certyfikat certyfikatowi nie równy. Ostateczny pogląd na poziom wyszkolenia terapeuty może wyrobić sprawdzenie programu szkolenia, wymaganego przez certyfikujący ośrodek. Bywają szkoły wydające swoje certyfikaty po 400 godzinach szkolenia, podczas gdy te renomowane wymagają 1200-1400 godzin nauki. Podobne różnice mogą dotyczyć wymagania odbycia własnej terapii. Spotykałem się również z kilkumiesięcznymi kursami, których merytoryczną zawartość można byłoby ująć w ramy jednego tygodnia intensywnej nauki, po których absolwenci stawali się „certyfikowanymi” trenerami lub coachami.
Oprócz wszystkich mądrych rad, niezbędny jest również zdrowy rozsądek. Jeśli w trakcie rozpoczętej terapii coś w sposobie pracy terapeuty budzi Twój niepokój, porozmawiaj z nim o tym. Jeśli jego reakcja nie będzie satysfakcjonująca, zawsze możesz się z terapii wycofać. Nawet pomimo spełnienia wszystkich formalnych warunków, konieczny jest pewien poziom wzajemnego dopasowania, który może być kluczowy dla decyzji o kontynuacji lub wycofaniu się z terapii.
Czym jest sesja psychoterapeutyczna ?
Sesja psychoterapeutyczna jest spotkaniem, w którym klient i terapeuta prowadzą dialog dotyczący problemów doświadczanych przez klienta. W czasie 50 minut wspólnie pracują nad zmianami, jakie klient chce i może wprowadzić w swoim funkcjonowaniu. Każda sesja terapeutyczna jest szansą do eksperymentowania z nowymi doświadczeniami w obszarach myślenia, zachowania i odczuwania w bezpiecznych, „gabinetowych” warunkach. W ten sposób zdobyte doświadczenia, klient może później wykorzystywać w swoim życiu. Terapeutę obowiązuje dyskrecja – zarówno treść jak i przebieg spotkania pozostają jedynie pomiędzy jego uczestnikami.
Czym jest konsultacja psychoterapeutyczna ?
Konsultacja psychoterapeutyczna jest pierwszym spotkaniem psychoterapeuty i potencjalnego klienta, podczas którego ma miejsce wzajemne zapoznanie się i ocena możliwości pomocy w rozwiązaniu problemu, z którym przychodzi klient. Jeśli obie strony stoją na stanowisku, że chcą ze sobą pracować, może nastąpić ustalenie wstępnych ram planowanego procesu terapii – czy będzie to terapia krótko, czy długoterminowa.
Jeśli jest to niezbędne do podjęcia racjonalnej decyzji dotyczącej możliwej terapii, konsultacja może zostać rozszerzona na więcej niż jedno spotkanie.
Tak jak i podczas sesji psychoterapeutycznej, podczas spotkania obowiązuje pełna dyskrecja i poruszane treści nie wychodzą nigdy poza ściany gabinetu.
Czym jest psychoedukacja ?
Psychoedukacja jest spotkaniem podczas którego, klient może poprosić o fachowe informacje i wiedzę psychologiczną, dotyczące sytuacji, w której się znalazł i/lub problemów z którymi się w życiu spotyka. Psychoterapeuta udziela takich informacji na podstawie swojej wiedzy i doświadczenia, nie analizując specyfiki konkretnego klienta ani jego indywidualności. Konsultacja nie musi dotyczyć tylko i wyłącznie klienta – może dotyczyć problemu, którego psychologiczna natura jest z jakiegoś powodu dla klienta istotna.
Na czym polega terapia par ?
Terapia par jest spotkaniem dwóch osób pozostających w związku oraz psychoterapeuty (lub niekiedy pary psychoterapeutów). O ile w psychoterapii indywidualnej, jej podmiotem jest poddająca się terapii osoba, tutaj terapii poddawany jest związek dwóch osób. Pozostające w nim osoby mają możliwość na równych prawach wnosić istotne dla nich kwestie. Rolą psychoterapeuty jest między innymi umożliwienie wzajemnego wysłuchania, zrozumienia i adekwatnego zareagowania na treści wnoszone przez każdą ze stron.